بررسي تحولات سياسي، اجتماعي، فرهنگي ساري از سقوط آل زيار تا ظهور مرعشيان

دسته بندي : علوم انسانی » تاریخ و ادبیات
چكيده:
در دوره سلجوقی، مردم ساری که از ستیزه های حاکم وقت ساری به تنگ آمده بودند به شاهزادگان محلی باوندی دل بستند. از این رو ساری به دست شهریار حسام الدوله باوندی که در بخش جنوبی ساری (پریم) حکومت داشت آزاد شد. مرکز حکومت باونديان از پریم به ساری منتقل شد.
باوندیان در این مرحله از حکومت خود در ساری به سلسله اسپهبدیه شهرت یافتند. نسل دوم شاهان باوندی توانستند صد و چهل سال حکومت کنند. این دوره ی حکومت آنان مقارن با حکومت های سلجوقی و خوارزمشاهی بود. آنها غالباً به صورت دست نشانده و در مواقعی هم کاملاً مستقل عمل می کردند و درگیری های منطقه ای نیز در طبرستان (مازندران) داشتند.
شهر ساری به سالهای 568 و 578 ﻫ.ق به دفعات مورد حمله ی موید آی ابه و سلطان تکش خوارزمشاه قرار گرفت که این حملات کشتار و ویرانی بسیار به بار آورد.
پس از قتل اسپهبد رستم شاه غازی دوم شمس الملوک وفات (606 ﻫ.ق) بدست ابوالرضا حسین مامطیری، این سلسله پس از 140 سال منقرض شد و سلطان محمد خوارزمشاه به سادگی مازندران را تسخیر کرد. تا مقارن حمله مغول مازندران تحت سیطره ی خوارزمشاهیان اداره می شد که در این زمان پناه گرفتن سلطان محمد خوارزمشاه به مازندران باعث یورش مغولان به این منطقه شد و مازندران به مخروبه ای تبدیل شد و ساری هم محل آمد و شد مغولان گردید تا اینکه در سال 635 ﻫ.ق اسپهبد اردشیر پسر شهریار کینخوار، قیام کرد و ممالک مازندران را تصرف کرد و سومین و آخرین شاخه باوندی را تأسیس کرد. او به خاطر آن که ساری در معرض یورش مغولان بود، مرکز حکومتی خود را به آمل منتقل کرد. این شاخه، با قتل فخرالدوله حسن بدست کیا افراسیاب چلاوی در سال 750 ﻫ.ق پایان یافت و سپس برای مدت کوتاهی خاندان کیاهای جلالی در ساری و پیرامون آن حکومت کردند که در جنگ با مرعشیان شکست خوردند و ساری به تصرف مرعشیان در آمد . بدین ترتیب حکومت سادات مرعشی در طبرستان شکل گرفت.
در این پژوهش علاوه بر موضوعات سیاسی به موضوعات اجتماعی و فرهنگی نیز اشاره شده است.
نژاد مردم ساری، از طایفه تپوری و خط و زبان آنان طبری است که از جمله زبانهای کهن ایرانی (فارسی) مي باشد ، مذهب مردم و پادشاهان باوندی ساری، شیعه بوده. مشاهیر و دانشمندان آنان نسبت به دوره های قبلی از شهرت و اعتبار برخوردار بودند. در این دوره آثار و بناهای تاریخی چندانی وجود ندارد، اطلاعاتي كه ما از بناهاي اين دوره در دست داريم مطالبی است که ابن اسفندیار در کتاب خود به آن اشاره کرده است.
واژگان كليدي: طبرستان، مازندران، ساري، باونديان، اسپهبديه

فهرست مطالب:
چكيده 
مقدمه 
فصل اول: كليات
1-1بيان مسأله 
1-2سؤال هاي پژوهش 
1-3 فرضيه 
1-4 تعريف واژگان 
1-5 اهميت تحقيق
1-6 محدوديت و مشكلات تحقيق  
1-7 روش تحقيق 
1-8 پيشينه تحقيق 
1-9 قلمرو تحقيق 
1-10 بررسي منابع 
فصل دوم: جغرافياي تاريخي ساري 
2-1- جغرافياي تاريخي مازندران 
2-1-1- وجه تسميه طبرستان 
2-1-2- وجه تسميه مازندران 
2-2- جغرافياي طبيعي ساري 
2-3- وجه تسميه ساري 
2-4- ساري از ديدگاه كتب پيشينيان 
2-4-1- ساري در دوران پيش از اسلام 
2-4- 2- ساري در دوره اسلامي 
2-5- ساري از ديدگاه سياحان و جهانگردان 
فصل سوم: اوضاع سياسي ساري از سقوط آل زيار تا دوره ي مرگ اسپهبد علي علاءالدوله 
3-1- پيشينه تاريخي ساري 
-2- ساري در عهد سلجوقيان 
3-3- پادشاهي اسپهبدان باوندي در ساري (نوبت دوم از سال 466- 606 ﻫ ق)
3- 3- 1- اسپهبد شهريار چهارم حسام الدوله نخست باوند - ( 466- 503 ﻫ ق / 1073م - 1109م)
3-3-1-1- نبرد سلجوقيان در ساري (جنگ مذهبي آمل و ساري) 
3-3-1-2- اسپهبد قارن سوم نجم الدوله باوند (503- 509 ﻫ ق) 
3-3-1-3- اسپهبد رستم دوم فخرالملوك باوند (509- 511 ﻫ ق/ 1115م- 1117م)   
3-3-1-4- اسپهبد علي علاءالدوله (يكم) باوند (511- 536 ﻫ ق)    
3-3-1-5- بازگشت اسپهبد علاءالدوله علي باوندي به طبرستان 
3-3-1-6- روابط سلطان محمود سلجوقي با اسپهبد علي علاءالدوله 
3-3-1-7- روابط سلطان سنجر سلجوقي با اسپهبد علي علاءالدوله باوندي    
3-3-1-8- مرگ اسپهبد علي علاءالدوله (536 ﻫ ق) 
فصل چهارم: اوضاع سياسي ساري از دوره اسپهبد رستم سوم شاه غازي نصيرالدوله باوند تا ظهور مرعشيان  
4-1-1 ـ اسپهبد رستم سوم شاه غازي (يكم) نصيرالدويه (يكم) باوند (536- 558 ﻫ ق)
4-1-2 - جدال شاه غازي با مرداويج (تاج الملوك)
4-1ـ 3- جدال شاه غازي با اسماعيليان 
4ـ1ـ4- جنگ شاه غازي با تركمانان غز 
4ـ1-5 ـ جدال شاه غازي با كيكاووس و فخرالدوله (553 ﻫ ق)
4 ـ 1 ـ 6 ـ  جدال شاه غازي با سلطان محمود سلجوقي 
4 ـ 1ـ 7 ـ  مرگ شاه غازي (558 ﻫ ق)    
4 ـ 2 ـ  اسپهبد حسن يكم شرف الملوك (يكم) علاءالدوله دوم (558- 568 ﻫ ق)   
4 ـ 2 ـ 1 ـ  شورش مردم لاريجان عليه باحرب (563 ﻫ ق)     
4 ـ 2 ـ 2 ـ پناه گرفتن سلطان شاه خوارزمي به طبرستان (568 ﻫ ق ) 
4 ـ 2 -3- آمدن مؤيدآي ابه به طبرستان (568 ﻫ ق ) 
4 ـ 3 ـ  اسپهبد اردشير يكم حسام الدوله دوم باوند (568- 602 ﻫ ق) 
4 ـ 3 ـ 1 ـ جدال اسپهبد اردشير حسام الدوله با مؤيد آي ابه (568 ﻫ ق) 
4 ـ 3 ـ 2- روابط اسپهبد اردشير حسام الدوله با حكام خارج از طبرستان
4 ـ 4 ـ  ساري در دوره ي خوارزمشاهيان، مغولان    
4-4-1- ساري در جنگ با خوارزمشاه و سقوط آن 
4-4-2- مرگ اسپهبد اردشير حسام الدوله (602 ﻫ ق) 
34-4-3- اسپهبد رستم چهارم شاه غازي دوم شمس الملوك (يكم) باوند (602 ﻫ ق- 606 ﻫ ق/1205م- 1209م) 
4-4-4- مغولان در مازندران و ساري 
4- 5- ساري در دوران سلسله كينخواريه (باونديان دوره ي سوم) 
فصل پنجم: اوضاع اجتماعي و فرهنگي ساري    
5-1- نژاد و قوميت 
5-2- خط و زبان 
5-3- مذهب 
5-4- طبقات اجتماعي مردم طبرستان و ساري 
5-5- مشاهير ساري
5-5-1- شيخ شهر آشوب 
5-5-2- ابن شهر آشوب    
5-5-3- شيخ احمد طبرسي 
5 ـ 5 ـ4ـ شيخ علي طبرسي 
5-5-5- سيد ابوالفضل حسيني ساروي    
5-5-6- سيد شرف الدين المنچب بن الحسين ساروي 
5-5-7- گرد بازو 
5-5-8- تاج الملوك 
5-6- آثار و بناهاي تاريخي 
5-6-1- مسجد زنگو    
5-6-2- خانقاه    
5-6-3- خانقاه و گنبد دلارام 
5-6-4- خانقاه و گنبد زاهده خاتون 
5-6-5- قصر حسام الدوله اردشير باوندي 
5-6-6 ـ قصر اسپهبد حسام الدوله شهريار بن قارن 
5-6-7- گاو پوستي (مدرسه و دخمه اسپهبدان باوندي در ساري) 
5-6-8- قلعه توجي 
5-6-9- برج رسكت 
نتيجه گيري 
ضمايم    
فهرست منابع و مآخذ